ՀՈԳԵԲԱՆ

Մանկություն

Նորածինն ինտենսիվորեն զարգանում է։ Առողջ երեխայի հասակը կյանքի մեկ տարվա ընթացքում մեծանում է մոտավորապես 1,5 անգամ, իսկ քաշը՝ 2 անգամ։ Երեխան սկսում է առավել իտենսիվորեն և հաջող տեղաշարժվել, իսկ դա նշանակում է որ ձեռք է բերում շրջապատող միջավայրի ճանաչման առավել մեծ հնարավորություններ

Մանկությունը այն ժամանակահատվածն է երբ երեխան ավելի ինտենսիվ աճում է և զարգանում

Երեխայի ֆիզիկական զարգացման աղյուսակը ստրոև`

1 Ամիս

. 2 Ամիս

3. Ամիս

4. Ամիս

5-6Ամիսներ

7.ամիս

8. ամիս

9.ամիս

10.ամիս

11.ամիս

12.ամիս

Բարձրացնում է գլուխը

Բարձրացնում է կուրծքը

Ձգվում է դեպի առարկան , բայց սովորաբար ձախողվում

Նստում է հենված

Բռնում է ձեռքով առարկաները

Նստում է առանց հենելու

Նստում է առանց կողմնակի օգնության

Կանգնում է հենվելով, սողում է փորի վրա

Չոչ է անում հենվելով ծնկների և երկու ձեռքերի վրա , կանգնում է երկու ձեռքով բռնվելով

Կանգնում է առանց հենվել

Քայլում է մեկ ձեռքը բռնած

Խոսելով երեխայի ճանաչողական ոլորտի զարգացման մասին՝ պետք է առաջին հերթին դիտարկել ընկալման և նուրբ շարժումների զարգացումը։

Ընկալում

Նորածնության շրջանում առաջացած տեսողական կենտրոնացումը կատարելագործվում է։ Երկրորդ ամսականից հետո կենտրոնացումը դառնում է ավելի տևական, 3 ամսականում նրա տևողությունըը հասնում է 7-8 րոպե։ Հնարավոր է դառնում շարժվող առարկաների հետևելը։

4 ամսականում երեխան ոչ թե ուղղակի տեսնում է, այլ ակտիվորենում արձագանքում է տեսածին, շարժվում է։

Մանկիկության տարիքում երեխան ընկալում է առարկաների ձևը, առանձնացնում է նրանց ուրվագիծը և այլն տարրեր։ Կարելի է ասել, որ մանկիկության տարիքում երեխաներն արդեն ընդունակ են կողմնորոշվել օբյեկտների շատ պարամետրերում։ Նրանց գրավում են հակադրությունները, դիտարկվող առարկաների շարժումները և այլ հատկություններ:

2-3 ամսականում փոքրիկները սովորաբար հետաքրքրություն են դրսևորում այն օբյեկտների նկատմամբ, որոնք որոշակիորեն տարբերվում են նրանցից, ինչ դիտվել է նախկինում։ Բայց նորույթի նկատմամբ ռեակցիան առաջանում է միայն փոփոխությունների հարաբերականորեն նեղ դիապազոնում։ Ոչ միայն լավ ծանոթ, բայց և միանգամայն նոր օբյեկտները երկար ժամանակ չեն գրավում երեխայի ուշադրությունը: Ավելին, նախկիններից էականորեն տարբերվող առարկաները կարող են առաջացնել տագնապ, վախ, լաց:

Երեխան տարբերում է տեսողական ընկալած առարկաները՝ ըստ ձևի, բարդության և գույնի: Գույնին նա կարող է արձագանքել արդեն 3-4 ամսականից սկսած. եթե երեխային կերակրես միայն կարմիր շշով, նա անսխալ այլ շշերի շարքում կընտրի կարմիրը։ Այս ռեակցիան մշակվում է պայմանառեֆլեկտոր կապերի սկզբունքով։ Գույնի նկատմամբ ակտիվ ռեակցիան ծագում է 6 ասականից։

Զարգանում է նաև տարածական ընկալումը, մասնավորապես խորության ընկալումը։ Համարվում է, որ մանկիկն ունի աշխարհի ամբողջական պատկեր, այլ ոչ թե գունային հետքերի, գծերի և տարրերի մոզաիկ հավաք։ Ընկալելով ոչ թե առարկաների առանձին հատկություններ, այլ ամբողջական առարկաներ՝ նա ստեղծում է առարկաների ընդհանրացված պատկերներ։

Երեխայի ճանաչողական զարգացմանը նպաստում է տպավորությունների բազմազանությունը, որոնք նա ստանում է։ Երեխային խնամող մեծահասակները պետք է բավարարեն նոր տպավորությունների նրա պահանջմունքը՝ ձգտելով, որպեսզի նրա շրջապատը չլինի միօրինակ, անհետաքրքիր։

Շարժումներ և գործողություններ

Երեխայի շարժումները շատ բարդ են և կապված են ամբողջական ընկալման հետ՝ միավորելով տարբեր մոդալության զգայությունները։ Օրինակ կարող է ծառայել երեխայի և մոր շարժումների համաժամանակեցումը. համատեղ նկար դիտելով՝ և մայրը, և երեխան շարժվում են համաժամանակյա՝ չգիտակցելով դա։

Ճանաչողական զարգացման տեսանկյունից՝ առանձնահատուկ նշանակություն ունեն ձեռքերի շարժումները։ Առարկային ուղղված երեխայի շարժումները, առարկային շոշափելը առաջանում են մոտավորապես կյանքի 4-րդ ամսում։ 5-6 ամսականում երեխան արդեն բռնում է առարկան, ինչը պահանջում է բարդ տեսողաշարժողական կոորդինացիա։ Հետագա զարգացման համար այս պահի նշանակությունը չափազանց մեծ է. «բռնելը» երեխայի առաջին նպատակաուղղված գործողությունն է, այն պարտադիր պայման է, հիմք առարկաների հետ մանիպուլյացիայի յուրացման համար։

6 ամսականում ձեռքերի շարժումները և համապատասխան գործողությունները ինտենսիվ զարգանում են։ Երեխան թափահարում է առարկաները, նետում, նորից վերցնում, կծում, մի ձեռքից մյուսին տեղափոխում։ Զարգանում են կրկնվող, միանման գործողությունների շղթաներ, որոնք Ժան Պիաժեն անվանել է շրջանային ռեակցիաներ։ 7 ամսականից հետո «հարաբերակցական» գործողություններ. երեխան փոքր առարկաները դնում է մեծերի մեջ, բացում և փակում է արկղերի կափարիչները։ 10 ամսականից հետո ծագում են առաջին ֆունկցիոնալ գործողությունները, որոնք թույլ են տալիս հարաբերականորեն ճիշտ օգտագորրծել առարկաները՝ ընդօրինակելով մեծահասակների գործողություններին։

Հետաքրքրական է, որ այդ ֆունկցիոնալ գործողությունները դեռ առարկայական չեն. նրանք կապված են այն առանձին օբյեկտների հետ, որոնց հետ առնչվել է մեծահասակը. երեխան չի կարողանում դեռ գործել այլ՝ դրանց նման օբյեկտների հետ։

Այնուամենայնիվ, մեկ տարեկանի վերջում երեխան սկսում էի ճանաչել մարդկային առարկաների աշխարհը և յուրացնել նրանց հետ գործելու կանոնները։

Բազմազան գործողությունները երեխային հնարավորություն են տալիս բացահայտել շրջապատող առարկանեի նորանոր հատկություններ։ Կողմնորոշվելով շրջապատող իրականության մեջ՝ երեխան հետաքրքրվում է ոչ միայն նրանով, «թե ինչ է սա», այլև «ինչ կարելի է անել սրանով»:

Ընկալումը և գործողությունը այն հիմքն են, որը թույլ է տալիս դատելու մակիկության տարիքում ակնառու-գործնական մտածողության առաջնային ձևերի մասին։ Մեկ տարվա ընթացքում բարդանում են ճանաճողական խնդիրները, որն ունակ է երեխան լուծել. Սկզբում միայն ընկալման պլանում, այնուհետև օգտագործելով շարժողական ակտիվությունը: Հաջողության հասնելով՝ երեխան գործում է փորձի և սխալի մասին։

Մեկ տարեկանի վերջում երեխան մտնում է բավական բարդ խաղ-գործողության մեջ։ Այս հանգամանքը շատ հոգեբանների հնարավորություն է տվել՝ խոսելու մանկիկության տարքիում որոշակի պատկերացումների՝ մասնավորապես առարկայի պահպանման պատկերացման մասին։

Հիշողություն և հուզական զարգացում

Մանուկի ճանաչողական զարգացումը ենթադրում է հիշողության մեխանիզմների ներառում, բնականաբար իր պարզագույն ձևերով։ Սկզբում դրսևորվում է ճանաչումը: Արդեն վաղ մանկիկության տարիքում երեխաներն ընդունակ են վերագրել նոր տպավորություններն արդեն իսկ ունեցած պատկերների հետ։ 8 ամսականից հետո առաջանում է վերարտադրումը՝ հիշողության մեջ պատկերի վերականգնումը, երբ երեխայի առջևում չկա համանման օբյեկտ։

Մանկիկության տարիքում ճանաչողական զարգացման զուգընթաց դիտվում է նաև հուզական զարգացում։ Զարգացման այն ուղղին նույնպես անմիջականորեն կապված է մեծահասակների հետ շփման հետ։ 3-4 ամսականում երեխաների մոտ դրսևորվում են բազմազան հուզական վիճակներ. զարմանք՝ ի պատասխան անսպասելությանը, տագնապ՝ ֆիզիկական անհարմարության դեպքում, թուլացում՝ պահանջմունքների բավարարման դեպքում։

Այն բանից հետո, երբ երեխան սկսում է ճանաչել և ուրախանալ մորը տեսնելուց, նա բարեկամական արձագանքում է ցանկացած մարդու։

7-11 ամսականներում դրսևորվում է, այսպես կոչված, «բաժանության վախը»՝ տխրություն կամ վախ, երբ մայրը երկար ժամանակ բացակայում է։ Շփվելով մոր կամ այլ մոտ մարդու հետ՝ երեխան 1 տարեկանի վերջում ձգտում է ոչ միայն հուզական կապի, այլև համատեղ գործողությունների։ Շփումը հեշտացնում են ժեստերը, որոնք ակտիվորեն օգտագործում է երեխան՝ ցույց տալով, թե ինչ է ուզում, որտեղ է ուզում գնալ և այլն։

Մանկիկության տարիքում սկսվում է և խոսքային զարգացումը։ Առաջին կեստարում ձևավորվում է խոսքային լսողությունը: Երկրորդ կեստարում ծագում է թոթովանքը, որում կարելի է առանձնացնել որոշակի կրկնվող ձայնային համադրություններ՝ շատ հաճախ կապված երեխայի գործողությունների հետ։ Թոթովանքը սովորաբար համադրվում է արտահայտիչ ժեստիկուլյացիայի հետ։ 1 տարեկանի վերջում երեխան հասկանում է 10-20 բառ, որոնք արտասանվում են մեծահասակի կողմից, իսկ ինքն արտասանում է մեկ կամ մի քանի՝ իր առաջին բառերը, որոնք իրենց հնչեղությամբ նման են մեծահասակի խոսքին։ Նոր բառերի երևան գալով՝ սկսվում է երեխայի հոգեկան զարգացման նոր փուլ։